Quảng Ninh, với kho tàng di sản văn hóa phong phú, đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của mình. Từ hơn 640 di tích lịch sử, văn hóa cho đến hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể, tỉnh này không chỉ khẳng định bản sắc văn hóa đặc sắc mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển du lịch bền vững.
Di sản văn hóa phong phú
Theo thông tin từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh, toàn tỉnh hiện có trên 640 di tích lịch sử, cùng với hơn 360 di sản văn hóa phi vật thể. Những di sản này trải dài qua 7 loại hình, bao gồm lễ hội dân gian truyền thống, nghề thủ công, nghệ thuật trình diễn dân gian, ngữ văn, tập quán xã hội, tiếng nói chữ viết và tri thức dân gian.
Đặc biệt, Quảng Ninh tự hào khi có 19 di sản được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Một số trong những di sản nổi bật bao gồm thực hành Then của người Tày, lễ hội Cửa Ông, và nghệ thuật hát Soóng cọ của người Sán Chỉ. Đáng chú ý, di sản Then của người Tày đã được UNESCO ghi danh như một trong những di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Lễ hội và hoạt động văn hóa
Toàn tỉnh hiện có gần 120 lễ hội, trong đó gần 80 lễ hội truyền thống đã được phục dựng và tổ chức thường niên. Các lễ hội này không chỉ mang đậm giá trị văn hóa mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết và phát huy trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa. Các hoạt động trong lễ hội được tổ chức phong phú và lành mạnh, từ nghi lễ đến các trò chơi dân gian, nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân và thu hút du khách.
Ví dụ điển hình: Lễ hội Bạch Đằng năm 2025
Lễ hội Bạch Đằng, dự kiến sẽ diễn ra vào năm 2025, là một trong những sự kiện văn hóa lớn của tỉnh. Đây là dịp để người dân và du khách tìm hiểu về bản sắc văn hóa của vùng đất này, đồng thời tham gia vào các hoạt động nhằm tôn vinh giá trị lịch sử và văn hóa.
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản
Sự đa dạng trong di sản văn hóa không chỉ phản ánh chiều sâu văn hóa mà còn là cơ sở để Quảng Ninh phát triển du lịch. Tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp nhằm bảo tồn và phát huy di sản. Cùng với việc tổ chức các lễ hội, các địa phương cũng chủ động lồng ghép việc bảo tồn di sản trong đời sống cộng đồng.
Các loại hình nghệ thuật dân gian và nghi lễ cổ truyền đã trở lại trong không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng thông qua các câu lạc bộ văn nghệ và hoạt động của nhà trường. Việc xây dựng mô hình “bảo tàng sống” tại các thôn, bản dân tộc thiểu số cũng góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch.
Tôn vinh nghệ nhân
Công tác tôn vinh các nghệ nhân cũng được Quảng Ninh đặc biệt quan tâm. Kể từ năm 2015, tỉnh đã công nhận 2 nghệ nhân nhân dân và 36 nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. Mới đây, Hội đồng xét tặng cấp tỉnh đã đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận thêm 16 nghệ nhân của tỉnh.
Thách thức trong bảo tồn di sản
Việc sáp nhập các tỉnh, thành phố đang đặt ra những thách thức mới đối với công tác bảo tồn di sản. Ngày 7/4/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành văn bản yêu cầu rà soát và điều chỉnh các đơn vị hành chính mới có di sản văn hóa và thiên nhiên đặc sắc. Bộ yêu cầu cần giữ nguyên tên gọi di sản để không làm thay đổi giá trị lịch sử và văn hóa của chúng.
Ý kiến chuyên gia
PGS.TS Bùi Hoài Sơn, đại biểu Quốc hội khóa XV, nhấn mạnh rằng việc sáp nhập tỉnh, thành là quyết định lớn nhưng cần phải cân nhắc kỹ càng để bảo vệ không gian văn hóa nơi các di sản vẫn đang âm thầm gìn giữ ký ức và bản sắc vùng đất. Theo ông, một chiến lược bảo tồn toàn diện và sự tham gia của cộng đồng là rất quan trọng trong việc gìn giữ các giá trị văn hóa.
Hướng tới tương lai
Quảng Ninh đang hướng tới việc biến các di sản văn hóa thành nguồn lực nội sinh cho phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân. Qua các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, tỉnh mong muốn không chỉ gìn giữ mà còn lan tỏa các giá trị văn hóa đến với công chúng và du khách.
Tóm lại, với nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa phong phú, Quảng Ninh đang từng bước khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo của mình, đồng thời tạo nền tảng cho sự phát triển du lịch bền vững trong tương lai.
