Quảng Ninh không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên của Vịnh Hạ Long mà còn là điểm đến bốn mùa với hệ thống di sản văn hóa phong phú. Tỉnh Quảng Ninh đang nỗ lực khai thác giá trị di sản văn hóa để tạo ra các hành trình du lịch độc đáo, mở ra cơ hội biến lịch sử thành tài sản du lịch hấp dẫn.
Di sản văn hóa phong phú của Quảng Ninh
Theo thống kê từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Quảng Ninh đang sở hữu 636 di tích/cụm di tích, trong đó có 8 di tích quốc gia đặc biệt, 56 di tích quốc gia và 101 di tích cấp tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh cũng có 362 di sản văn hóa phi vật thể, bao gồm 19 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đặc biệt, Quảng Ninh đồng sở hữu 3 di sản thế giới: Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà, Quần thể di tích – danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, và Kiếp Bạc cùng lễ hội Then của các dân tộc Tày, Nùng, Thái.
Nhiều di sản tại đây được hình thành theo chuỗi và liên kết chặt chẽ, tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú và đa dạng.
Khởi động “Con đường di sản”
Từ giữa năm 2020, UBND tỉnh đã phê duyệt ý tưởng xây dựng “Con đường di sản”, giao Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Ninh chủ trì cùng các địa phương để hiện thực hóa dự án này. Ý tưởng này định hướng tạo dựng các tác phẩm nghệ thuật trên tuyến đường bao biển Hạ Long – Cẩm Phả – Vân Đồn. Tuy nhiên, sau 5 năm, dự án vẫn chưa được thực hiện.
Cùng thời điểm đó, Khu lưu niệm Vùng than Cẩm Phả đã chính thức đi vào hoạt động. Công trình được khôi phục từ trụ sở làm việc của authorities thuộc thực dân Pháp và dinh thự của chủ mỏ trước đây. Nơi đây lưu giữ hàng trăm hình ảnh và hiện vật, tạo nên không gian giới thiệu lịch sử và truyền thống của công nhân vùng mỏ.
Tour du lịch độc đáo
Quảng Ninh đã tổ chức nhiều tour du lịch hấp dẫn như tour đi bộ miễn phí Hạ Long diễn ra vào các thứ Bảy hàng tuần từ 16h đến 18h. Mỗi tour bắt đầu từ Cung Văn hóa Lao động Việt – Nhật, đi qua các điểm tham quan như núi Bài Thơ, Bảo tàng Quảng Ninh và Hồ Hải Thịnh.
Gần đây, Việt Thuận Group đã ra mắt sản phẩm du lịch mang tên “Hành trình di sản”, kết nối du lịch giữa Vịnh Hạ Long và Vịnh Bái Tử Long. Điều này nhằm mang đến cho khách du lịch những trải nghiệm mới lạ và hấp dẫn.
Tọa đàm về di sản
Ngày 8/8/2025, tại Bảo tàng Quảng Ninh, đã diễn ra tọa đàm “Di sản và Tư liệu: Tiềm năng hợp tác và phát triển bền vững”. Tại đây, nhiều nhà nghiên cứu đã thảo luận về ý tưởng xây dựng tuyến du lịch “Di sản Vùng mỏ”. Chương trình này sẽ cho phép du khách trải nghiệm không khí lịch sử thông qua các di tích kiến trúc Pháp còn lại và các câu chuyện truyền thuyết từ tài liệu tiếng Pháp.
Theo TS. Nguyễn Hương Giang, một chuyên gia từ Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội, cần phục dựng các địa danh lịch sử và di sản kiến trúc của Quảng Yên, Hải Ninh và các khu vực lân cận dựa trên tài liệu gốc. Những chuyến tham quan nên tập trung vào các di tích kiến trúc còn lại và kể cho du khách những câu chuyện thực tế.
Nhu cầu phát triển và đổi mới
Ngoài việc phát triển các tour du lịch lịch sử, Quảng Ninh cũng cần điều chỉnh và mở rộng các điểm đến dựa trên khảo cổ văn hóa Hạ Long và di tích Vân Đồn. Điều này không chỉ giúp du khách hiểu rõ hơn về văn hóa của các dân tộc thiểu số vùng cao mà còn tạo ra các sản phẩm du lịch sáng tạo bao gồm hàng lưu niệm và ẩm thực.
PGS.TS. Đặng Vũ Khắc, từ Khoa Địa lý thuộc Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, cũng cho rằng cần xây dựng hành trình di sản theo dữ liệu và bản đồ. Kết nối thông tin về thư mục di sản, các loại hình di sản và thông tin tham khảo về địa lý sẽ giúp tăng cường trải nghiệm cho du khách.
Tóm lại
Quảng Ninh đang nỗ lực không chỉ bảo tồn mà còn phát huy giá trị di sản văn hóa của mình thông qua các hành trình du lịch độc đáo. Hành trình khám phá di sản vùng mỏ sẽ là một phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về lịch sử và văn hóa địa phương, đồng thời thu hút sự quan tâm từ du khách trong và ngoài nước.
