Quảng Ninh, một tỉnh miền Bắc Việt Nam, nổi bật với sự phong phú về di sản văn hóa và thiên nhiên. Với 636 di tích và 362 di sản văn hóa phi vật thể, nơi đây đang tích cực xây dựng “Hành trình di sản Vùng mỏ” để kết nối du khách với những giá trị lịch sử và văn hóa địa phương.
Quảng Ninh: Vùng đất di sản phong phú
Theo số liệu từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh, địa phương sở hữu 636 di tích, bao gồm 8 Di tích Quốc gia Đặc biệt, 56 Di tích Quốc gia và 101 di tích cấp tỉnh. Thêm vào đó, tỉnh có 362 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó 19 đã được công nhận cấp quốc gia. Đặc biệt, nhiều di sản tại Quảng Ninh có mối liên hệ không thể tách rời, tạo nên một chuỗi kết nối không gian sáng tạo.
Ngoài ra, Quảng Ninh còn là nơi sở hữu 3 Di sản Thế giới: Vịnh Hạ Long, Quần thể di tích – danh thắng Yên Tử, cùng với các di sản văn hóa như Then nghi lễ Tày – Nùng – Thái. Đây là lợi thế độc đáo để phát triển các sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.
Khởi động các dự án du lịch
Từ năm 2020, Quảng Ninh đã có ý tưởng về “Con đường di sản” chạy dọc tuyến bao biển Hạ Long – Cẩm Phả – Vân Đồn. Dù ý tưởng này chưa được hiện thực hóa, nhưng một số dự án khác đã bắt đầu khai thác tiềm năng du lịch tại đây. Nổi bật trong số đó là Khu lưu niệm Vùng than Cẩm Phả, mở cửa vào cuối năm 2020, được xây dựng trên nền kiến trúc kiểu Pháp cũ. Khu vực này chứa đựng hàng trăm hiện vật và tài liệu về truyền thống công nhân vùng mỏ, vừa mang giá trị về kiến trúc, vừa là chứng nhân lịch sử.
Trước đó, Hạ Long cũng đã tổ chức các tour đi bộ miễn phí vào thứ Bảy hàng tuần, giúp du khách có cơ hội dạo bộ qua núi Bài Thơ, thưởng thức hoàng hôn trên vịnh, và tham quan Bảo tàng Quảng Ninh. Anna Maria, một du khách từ Ý, đã chia sẻ: “Hiếm có nơi nào tôi được trải nghiệm vừa đi bộ ngắm cảnh, vừa nghe câu chuyện về vùng mỏ do chính sinh viên địa phương kể. Vui và thú vị lắm.”
Tiềm năng của “Hành trình di sản”
Mới đây, vào ngày 8/8/2025, tại Bảo tàng Quảng Ninh, tọa đàm “Di sản và Tư liệu: Tiềm năng hợp tác và phát triển bền vững” đã một lần nữa nhấn mạnh ý tưởng xây dựng tuyến du lịch “Di sản Vùng mỏ.” Đề xuất này đặt mục tiêu tái hiện không gian vùng mỏ xưa thông qua các di tích kiến trúc Pháp và sử dụng công nghệ số để tổ chức triển lãm trực tuyến. Bằng cách này, phố cổ Hạ Long và cảng Hòn Gai có thể được hồi sinh sống động nhờ vào công nghệ thực tế ảo.
Theo ý kiến của Ts. Nguyễn Hương Giang từ Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội, việc phục dựng lại các địa danh và sự kiện lịch sử tại Quảng Ninh cần dựa trên tài liệu gốc có sẵn. Bà Giang nhấn mạnh rằng “Hành trình di sản sẽ có chiều sâu khi phát triển tour chuyên đề liên quan đến ngành than và di tích kiến trúc Pháp, đi kèm với những câu chuyện chân thực từ tư liệu lịch sử.”
Đa dạng hóa sản phẩm du lịch
Bên cạnh ngành than, Quảng Ninh cũng đa dạng hóa sản phẩm du lịch bằng cách khai thác những giá trị khảo cổ và văn hóa của dân tộc thiểu số. Những yếu tố như ẩm thực, sản phẩm lưu niệm và mô phỏng đời sống của người dân vùng mỏ sẽ tạo nên những trải nghiệm độc đáo cho du khách.
PGs.Ts. Đặng Vũ Khắc từ Trường Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đã đề xuất rằng việc thiết kế hành trình du lịch cần dựa trên các yếu tố khoa học như dữ liệu phân bố, mật độ di sản và bản đồ địa lý. Điều này sẽ không chỉ tăng tính hấp dẫn mà còn cải thiện chất lượng của sản phẩm du lịch tại Quảng Ninh.
Tóm lại
Hành trình di sản tại Quảng Ninh không chỉ là một dự án du lịch mà còn là cơ hội để nhân loại cùng nhau chiêm ngưỡng và giữ gìn những giá trị văn hóa đặc sắc của một vùng đất giàu lịch sử. Với những kế hoạch khởi sắc, Quảng Ninh đang dần khẳng định vị thế của mình trên bản đồ du lịch Việt Nam và quốc tế.
